Wat is decubitus of doorliggen?
Decubitus (ook wel doorliggen genoemd) is een gelokaliseerde beschadiging van de huid en/of onderliggend weefsel. Dit is meestal ter hoogte van botuitsteeksels als gevolg van druk of druk in samenhang met schuifkrachten.*1
Je vindt deze doorligplekken op de huid vaak terug op plaatsen met uitstekend bot, zoals ellenbogen, schouders, heupen of de stuit. Zie onderstaande afbeelding. Je kunt het ontstaan van decubitus herkennen door verkleuring (roodheid) van de huid. De roodheid verdwijnt hierbij niet wanneer je erop drukt. Dit wordt ook wel ‘niet-wegdrukbare roodheid’ genoemd. Wanneer deze drukplekken aanwezig blijven bestaat er uiteindelijk de kans dat het weefsel onder de huid ook kapotgaat.
Bron: Wondenboek *2
Fases van Decubitus
In de internationale NPUAP/EPUAP decubitus classificatiesysteem worden de verschillende categorieën als volgt beschreven:
Categorie I: Niet-wegdrukbare roodheid bij een intacte huid
Intacte huid met niet-wegdrukbare roodheid in een gelokaliseerd gebied meestal ter hoogte van een beenderig uitsteeksel. Er kan sprake zijn van een verkleuring van de huid, warmte, oedeem, verharding en pijn. Een donker gekleurde huid vertoont mogelijk geen zichtbare verkleuring.
Categorie II: Verlies van een deel van de huidlaag of blaar
Gedeeltelijk verlies van een laag van de lederhuid (dermis) waardoor een oppervlakkige open wond zichtbaar wordt met een rood, roze wondbodem, zonder wondbeslag. Kan er ook uitzien als een intacte of open/gescheurde, met vocht gevulde of met serum en bloed gevulde blaar.
Categorie III: Verlies van een volledige huidlaag (vet zichtbaar)
Verlies van de volledige huidlaag. Subcutaan vet kan zichtbaar zijn, maar bot, pezen en spieren liggen niet bloot. Wondbeslag kan aanwezig zijn. Ondermijning of tunneling kunnen aanwezig zijn.
Categorie IV: Verlies van een volledige weefsellaag (spier/bot zichtbaar
Verlies van een volledige weefsellaag met blootliggend bot, pezen of spieren. Een vervloeid wondbeslag of necrotische korst kan aanwezig zijn. Meestal is er sprake van ondermijning of tunneling. Categorie IV decubitus kan zich ook onder een intacte huid manifesteren. *3
Risico op decubitus
Er is meer kans op het ontstaan van decubitus wanneer iemand minder mobiel is of in een slechtere gezondheid verkeert. Hierdoor kan het lastiger zijn om regelmatig van houding te veranderen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een cliënt die bedlegerig of rolstoel gebonden is. Ook wanneer iemand onvoldoende eet of drinkt en een lager vetpercentage heeft of wanneer er sprake is van een stoornis aan de gevoelszintuigen of doorbloeding is er meer kans op doorliggen. Wees ook alert wanneer iemand regelmatig te maken heeft met een vochtige huid. Hierdoor kan verweking optreden en ontstaat er meer kans op decubitus. Wil je meer weten over het ontstaan van decubitus? Kijk dan eens bij de vraag: Hoe ontstaat decubitus?
Het risico op decubitus kan worden ingeschat op basis van de Bradenschaal. De schaal bestaat uit 6 items: zintuigelijke waarneming, vochtigheid van huid, mate van activiteit, mate van mobiliteit, voedingstoestand en de mate van schuif- en wrijvingskrachten. Een maximumscore bedraagt 23 punten. Hoe minder punten, hoe groter het risico op decubitus. Een score lager dan 17 duidt op een verhoogd decubitusrisico.*4
Ongemak en gevaar
Decubitus zorgt allereerst voor veel ongemak en pijn bij cliënten. Vaak wordt deze pijn onderschat. Wanneer een cliënt veel pijn ervaart, is pijnbestrijding zeker aan te raden. In het uiterste geval kan een operatie zelfs noodzakelijk blijken. Hierbij wordt het aangetaste weefsel weggehaald. Deze noodzaak wil je natuurlijk zoveel mogelijk voorkomen. Decubitus vraagt om professionele zorg. Het verzorgen van wonden kost meer tijd, verhoogt de werkdruk en de zorgkosten.
De inzet van verschillende hulpmiddelen zoals transferhulpmiddelen, glijzeilen of een medisch hoeslaken verminderen de schuif- en wrijfkrachten en hierdoor kan decubitus worden voorkomen. Meer weten over het voorkomen van decubitus? Ga dan naar de vraag: Hoe voorkom je decubitus?
Bronvermelding
*1 Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland. (2021, maart). Richtlijn Decubitus.
*2 WCS Kenniscentrum Wondzorg. (2020). Wondenboek.
*3 European Pressure Ulcer Advisory Panel & National Presure Ulcer Advisory Panel (2009). Pressure Ulcer Prevention & Treatment. Geraadpleegd van https://www.epuap.org/wp-content/uploads/2016/10/qrg_treatment_in_belgian.pdf
*4 Meetinstrumenten in de zorg. (2011). Braden Scale.