Hoe behoud je de toiletgang bij passieve cliënten?

Het is niet voor iedereen vanzelfsprekend om een bezoek aan het toilet te brengen. Wanneer een cliënt een verminderde mobiliteit heeft is het brengen van een bezoek aan het toilet soms lastig. Voor de cliënt kan incontinentie als belastend ervaren worden en de eigenwaarde flink naar beneden halen. 

Oorzaak incontinentie

De meest voorkomende vorm van incontinentie is functionele incontinentie. Deze vorm van incontinentie wordt veroorzaakt door onvoldoende mobiliteit, verminderde motorische of cognitieve vaardigheden of omgevingsfactoren. Hierbij kun je denken aan onvoldoende toiletten of een niet goed toegankelijk toilet. Het is dan ook niet gek dat incontinentie het meest voorkomt bij ouderen en vooral bij kwetsbare ouderen. 

Uit onderzoek blijkt dat bij 14-77% van de cliënten in verpleeg- en verzorgingshuizen sprake is van urine-incontinentie. De prevalentie van fecale incontinentie varieert van 0% tot 67%.^*1

Continentie behouden

Het verbeteren van de mobiliteit of de omgeving kan bijdragen om incontinentie te voorkomen én zelfs de kans vergroten om weer continent te worden. Voor passieve cliënten kan dit echter een flinke uitdaging zijn, waar veel begeleiding voor nodig is. Bijvoorbeeld door de cliënt meerdere malen per dag naar het toilet te brengen. Dit vraagt veel tijd omdat er bij passieve cliënten voor elke toiletgang één of meerdere transfers moeten plaatsvinden. Daarnaast is het plannen van een toiletbezoek lastig en moet dit vaak snel gebeuren, helemaal wanneer de cliënt de aandrang pas kort van tevoren voelt. 

De handelingen die verricht worden tijdens de transfers naar het toilet en het lang in een bepaalde houding werken kunnen voor de zorgverlener leiden tot flinke fysieke belasting. Door de hoge werkdruk en beperkte mogelijkheden qua bezetting wordt in de praktijk helaas vrij snel gebruik gemaakt van incontinentiemateriaal. Echter is dit een oplossing voor de opvang van urine en/of feces en biedt dit geen oplossing om de continentie te behouden.

Oplossingen

Wanneer een cliënt continent is kunnen hulpmiddelen helpen bij de toiletgang. Een bedpan of urinaal kan een oplossing bieden voor bedlegerige cliënten, maar deze is niet ideaal. Voornamelijk het gebruik van een bedpan is voor de cliënt een vermoeiende en pijnlijke handeling. Voor de zorgverlener is het goed aanbrengen en weghalen van een bedpan een belastende handeling aan het bed die indien mogelijk voorkomen moet worden.

Daarnaast is een goede houding van groot belang tijdens de toiletgang. Een verticale zittende houding is in dit geval beter dan een liggende houding en kan bijdragen aan het voorkomen van problemen bij het plassen en/of ontlasten. Een zittende houding vermindert de kans op een blaasontsteking en obstipatie (verstopping).^*2 Om dit mogelijk te maken zijn speciale transferhulpmiddelen ontwikkeld die rekening houden met een juiste toilethouding. Ook maken ze de toiletgang voor de cliënt comfortabeler en voor de zorgverlener makkelijker en fysiek minder belastend dan het toiletteren op bed.

Toiletbanden

Om de cliënt veilig en verantwoord naar het toilet te verplaatsen kan een tillift worden ingezet. Voor cliënten met mobiliteitsklasse D is het toiletbezoek met behulp van een toiletband een optie. Deze tilbanden bieden de mogelijkheid om met een passieve tillift een rechtstreekse transfer van (rol)stoel naar toilet of postoel te maken. Wanneer het verplaatsen naar of positioneren op het toilet te belastend is of moeizaam gaat kan gekozen worden voor een toiletstoel of postoel. Deze kan in dezelfde kamer naast het bed worden gezet.

Toiletbanden zijn geschikt voor cliënten met voldoende rompbalans, schouderfunctie en cognitie. Ze laten het zitvlak volledig vrij en zijn daardoor ook in een zittende houding aan te brengen. Het weghalen en aanbrengen van kleding en/of incontinentiemateriaal is in combinatie met de tillift op een ergonomische hoogte mogelijk. Daarmee is het een comfortabel en handige oplossing voor zowel de cliënt als zorgverlener. Klik hier voor meer informatie over Toiletbanden.

Flexjuk

Om de toiletgang voor een zo groot mogelijke groep cliënten mogelijk te maken heeft JOYinCARE een speciaal tiljuk ontwikkeld; het Flexjuk. In combinatie met een Flex-toiletband biedt deze meer ondersteuning aan het bovenlichaam van de cliënt. Dit komt omdat de ophanging van de tilband bij de schouders smaller is. Hierdoor wordt de cliënt meer omsloten door de band en dit geeft meer steun en een veiliger, comfortabeler gevoel. De combinatie van het Flexjuk en de flex-toiletband maakt het aanbrengen en weghalen van kleding gemakkelijker doordat er meer ruimte ontstaat bij de benen. De plaats van de ophangpunten bevinden zich dichter bij het lichaam en zorgen zo voor extra steun en meer comfort tijdens de transfer. Dit maakt een toiletbezoek voor continente cliënten in mobiliteitsklasse D langer mogelijk dan een standaard toiletband. Klik hier voor meer informatie over Flex-toiletbanden.

Incontinentie preventie

Voor het behouden van de toiletgang van passieve cliënten zijn dus verschillende oplossingen mogelijk. Vooral voor cliënten met mobiliteitsklasse D zijn de oplossingen geschikt om een goede toilethouding en comfortabele transfer mogelijk te maken. Breng bij incontinente cliënten de oorzaak in kaart om te kijken of er mogelijkheden zijn om weer continent te worden. Begin pas met incontinentiemateriaal wanneer er geen andere mogelijkheden zijn.

Wil je meer weten over hoe je als zorgverlener kan bijdragen aan het voorkomen van incontinentie?
Volg de Free learning module ‘Incontinentie preventie'.

_{Bronvermelding
*1 Halfens, R.J.G., Meesterberends, E., Neyens, J.C.L., Rondas, A.A.L.M., Rijcken, S., Wolters, S. & Schols, J.M.G.A. (2015). Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen Rapportage: Rapportage resultaten 2015. 
*2 St. Antonius Ziekenhuis. (2021, 26 januari). Toiletadviezen. Geraadpleegd van https://www.antoniusziekenhuis.nl/toiletadviezen}