Hoe voorkom je decubitus?
Decubitus of doorliggen is een beschadiging van de huid en/of het weefsel onder de huid. Wanneer je langdurig in eenzelfde houding ligt of zit ontstaat er druk op de huid. Dit kan eventueel in combinatie met wrijf- of schuifkrachten zijn. Om decubitus te voorkomen zeggen de officiële richtlijnen dat een goede bedhouding, een goed bed en matras en vooral ook het geven van wisselligging belangrijk is. Eerst meer weten over wat decubitus is? Kijk dan bij de vragen: Wat is decubitus? of Hoe ontstaat decubitus?
Houdingsverandering ter voorkoming van decubitus
De Landelijke Richtlijn Decubitus preventie stelt dat wisselhouding indien mogelijk toegepast moet worden bij elke cliënt met een risico op decubitus. Houd bij het geven van wisselligging rekening met het comfort, de waardigheid en de functionele mogelijkheden van de cliënt. Maak gebruik van transferhulpmiddelen om schuif en wrijvingskrachten te voorkomen en te verminderen. Zo maak je de transfer minder belastend voor de zorgverlener. Denk bij transferhulpmiddelen aan het Skincair 3D medisch hoeslaken en glijzeilen.
De Landelijke Richtlijn Decubitus preventie stelt daarbij: Maak bij wisselhouding gebruik van 30 graden zijlig, afwisselend linker zij – ruglig- rechter zij of buikligging. Vermijd houdingen die druk verhogen zoals de 90 graden zijligging of de halfzittende houding.*1
Hulpmiddelen
Vooral bij til- en transferhandelingen is de kans op wrijf- en schuifkrachten groot. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat het van groot belang is om bij alle transfertechnieken rekening te houden met schuifkrachten. Bij deze schuifkrachten komen weefsellagen ten opzichte van elkaar onder druk en rek te staan. Vooral deze schuifkrachten kunnen tot enorme schade in de weefsels leiden.*2
Wanneer een cliënt eenmaal doorligwonden heeft is het erg lastig om het aangedane weefsel weer te herstellen. Voorkomen is hierbij beter dan genezen. Om schuifkrachten en het langdurig in een bepaalde houding zitten of liggen te voorkomen zijn er een flink aantal hulpmiddelen beschikbaar. Door het inzetten van deze hulpmiddelen worden wisselliggingen bijvoorbeeld vergemakkelijkt. Denk hierbij aan hulpmiddelen als:
Verblijfstilbanden
Een verblijfstilband kan in zijn geheel onder de client blijven zitten, zonder dat hij/zij op drukkende naden komt te zitten. Het is niet nodig de tilband na de transfer te verwijderen en bij de volgende transfer weer aan te brengen. Dit is minder belastend voor de cliënt en zo voorkom je schuifkrachten op de huid. Deze tilbanden zijn beschikbaar in diverse vormen en materialen. Wanneer de samenstelling van de stof vocht-opnemend en/of verkoelend werkt, zal dit een positief effect hebben op het microklimaat van de huid. Wanneer de huid van de client minder snel klam wordt, blijft de huid droger en is er minder kans op verweking van de huid. Verweking van de huid zorgt voor een grotere kan op decubitus.
Klik hier voor meer informatie over verblijfstilbanden.
Transferhulpmiddelen
Een glijzeil kan worden ingezet om wisselliggingen te maken bij cliënten die dit niet zelfstandig kunnen of nog wel gedeeltelijk mee kunnen helpen. Door de inzet van glijzeilen kun je het verergeren van decubitus bij de cliënt voorkomen. Het glijzeil zorgt namelijk voor vermindering van de schuifkrachten op de huid wanneer deze hogerop- en/of zijwaarts verplaatst wordt in bed. Ook wordt een glijzeil ingezet bij het draaien van een cliënt. Voor de zorgverlener kunnen ze het werk een stuk minder belastend maken dan wanneer er geen gebruik wordt gemaakt van een hulpmiddel.
Niet alleen een glijzeil maar ook andere transferhulpmiddelen kunnen worden ingezet bij cliënten met weinig functionele mobiliteit. Met deze hulpmiddelen kunnen cliënten, binnen de grenzen van het bed, gemakkelijker worden verplaatst. Ze helpen bij het draaien, verplaatsen, overeind komen of tillen van een cliënt. Transferhulpmiddelen zijn vooral bedoeld als ondersteuning voor de zorgverlener maar bieden ook meer comfort en ontspanning aan de cliënt. Denk hierbij aan het gebruik van bijvoorbeeld een draaischijf, verlengde arm of een tilriem.
Klik hier voor meer informatie over transferhulpmiddelen.
Dynamische ligvoorzieningen
Met een dynamische ligvoorziening kun je cliënten positioneren in een comfortabele lighouding. Dit geeft de cliënt een veilig en geborgen gevoel. Het verbetert de ademhaling en zorgt ook voor een betere doorbloeding. Een goede houding en doorbloeding is belangrijk om doorligwonden en contracturen te voorkomen. Ook kan een ligvoorziening ondersteunen in het toepassen van wisselligging.
De verschillende onderdelen van een ligvoorziening helpen bij houdingscorrecties en zorgen ervoor dat de houding kan worden afgewisseld. Door het plaatsen van steunen en kussens wordt de druk verdeeld over het lichaam. Ook kun je bepaalde door decubitus aangedane plekken op deze manier ontlasten van druk. Dit zorgt niet alleen voor betere nachtrust maar helpt ook om de genezing te bevorderen.
Klik hier voor meer informatie over de dynamische ligvoorziening.
Overige tips
Decubitus is een veel voorkomend probleem en behoeft zeker aandacht. Wil je graag meer weten over doorliggen en hoe dit te voorkomen? Onderstaand nog een aantal tips die je kunt raadplegen.
• Bekijk eens dit filmpje van GoedGebruik. Het geeft mooi weer hoe belangrijk het is om de lichaamsdruk te verdelen naar een groter oppervlakte.
• Er zijn ook diverse free learnings beschikbaar zoals de modules ‘Doorliggen’ en ‘Decubitus en transfers’.
Bronvermelding
*1 Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland. (2021, maart). Richtlijn Decubitus.
*2 Knibbe, J.J. & Knibbe, N.E. (2014). Prevention of Pressure Ulcers: Exploring the Influence of Nurses, Equipment and Working Techniques. Proceedings of the 5th International Conference on Applied Human Factors and Ergonomics AHFE 2014.